گزارشی از نظام سلامت فنلاند، توسعه پایدار سلامت و همکاری با دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران

در این گزارش آمده است:
26 اردیبهشت 1398 به دعوت رییس دانشکده بهداشت و علوم اجتماعی دانشگاه Tampere فنلاند به مدت هشت روز برای بازدید از نظام سلامت فنلاند، عقد تفاهم نامه با دانشگاه، آشنایی و ایجاد ظرفیت های متقابل تبادل دانشجو و هیات علمی به آن کشور سفر کردیم. این سفر حاصل هماهنگی 8 ماهه گذشته معاونت بین الملل و گروه سلامت جهانی و سیاستگذاری دانشکده بهداشت با گروه سلامت جهانی دانشگاه Tampere فنلاند بود. رییس وقت گروه سلامت جهانی دانشگاه Tampere فنلاند در آبان ماه 1397 از دانشکده بهداشت بازدید کرد و همینطور رییس فعلی  گروه سلامت جهانی دانشگاه Tampere فنلاند در هفتمین نشست منطقه ای مجمع جهانی سلامت در کیش به عنوان سخنران حضور یافت.
کشور فنلاند شرقی ترین کشور از چهار کشور حوزه اسکاندیناوی در شمال اروپا است که کمی بیش از 5 میلیون نفر جمعیت دارد و مساحت آن کمتر از یک پنجم ایران است. طبیعتا به واسطه شمالی بودن و نزدیکی به قطب شمال، حدود 80 درصد خاک این کشور خالی از سکنه است، دارای آب و هوای قطبی، زمستان های تاریک و طولانی و تابستان های بلند است. پایتخت کشور هلسینکی است. فنلاند در برخی شاخص ها ازجمله سلامت در همه سیاست ها (Health in all policies ) و نظام آموزشی رتبه نخست دنیا را دارد و از لحاظ ایجاد رفاه  احتماعی، نظام بیمه مقتدر، امتزاج خدمات اجتماعی در نظام سلامت و همین طور وضعیت  حاکمیت، به عنوان شفاف ترین نظام اداری و از لحاظ شاخص های جهانی به عنوان شادترین کشور جهان شناسایی شده است.
آنچه با انتظار ما کمی متفاوت و البته جالب بود این که آموختیم فنلاند تا حدود 50 سال پیش کشوری فقیر بوده است و سال ها تحت نفوذ و اشغال کشور روسیه و سال های زیادی تحت امپراطوری سوئد قرار داشته است. اکثر جمعیت کشور تا حدود 5 دهه گذشته افراد فقیر که عمدتا کارگر، ماهیگیر و بعضا 'کشاورز بوده اند.
استقلال  فنلاند از روسیه در سال ۱۹۱۷، حدود یک قرن پیش رخ داده و پس از آن در سال ۱۹۱۸ تا مدتی دچار جنگ داخلی خونین می شوند که هزاران نفر در این جنگ کشته شدند.
اما جالب توجه است که بالاخره کشوری با این مشخصات تاریخی و دشواری های متعدد توانسته است در سایه برنامه و عزم ملی و راهبری مناسب، به عنوان یک کشور مطرح و شاخص از لحاظ نظام حاکمیتی بهینه، درآمد عمومی بالا  و با نظام سلامت مقتدر و کارآمد تبدیل شود.
به نظر می رسد علت این پیشرفت خیره کننده و جایگاه مطلوب برای کشوری نسبتا دور افتاده، دارای آب و هوای نامناسب، و مردمانی نسبتا خجول و گوشه گیر، وجود نظام حاکمیتی مقتدر و بسیار شفاف  اداری و ایجاد فرهنگ کارگروهی مناسب و استفاده از پژوهش و شواهد محوری برای سیاست گزاری باشد.
به هر حال روز اول سفر بعد از استقرار، به محل دانشکده بهداشت و علوم اجتماعی  دانشگاه Tampere رفتیم. شهر تمپره در ۱۸۰ کیلومتری شمال غرب پایتخت، در جنوب کشور، با ۲۵۰ سال قدمت، ۲۳۵،۰۰۰ جمعیت که ۱۵ درصد آن دانشجو هستند، دومین شهر بزرگ فنلاند و محل دومین دانشگاه بزرگ آن کشور است. دانشگاه تمپره از ابتدای سال 2019 با دانشکده علوم کاربردی ادغام شدند و حاصل آن دانشگاه  Tampere  است که کمی بیش از ۲۰۰۰ نفر هیئت علمی تمام وقت، یک بیمارستان دانشگاهی بزرگ و 35 هزار نفر دانشجو دارد، که از نظر تعداد هیئت علمی با دانشگاه علوم پزشکی تهران برابری میکند و از لحاظ  دانشجو سه برابر دانشگاه علوم پزشکی تهران دانشجو دارد که البته خیلی از این دانشجوها undergraduate هستند که در علوم کاربردی در این دانشگاه تحصیل می کنند. هفت دانشکده در این دانشگاه وجود دارد که شامل دانشکده پزشکی و تکنولوژی و همین طور دانشکده بهداشت و علوم اجتماعی است که رشته هایی مانند علوم اجتماعی، سلامت جهانی و پرستاری و ...در تمام مقاطع ارایه می کند.
یکی از نکات چشم گیر دانشگاه تمپره، ارگونومی مطلوب و ساختمان های متعدد زیبا و با طراحی مدرن و کارا و برخورداری از فضای مکفی و بسیار مناسب و دارای نور کافی و فضاهای عمومی متعدد و مفید برای کار مطلوب بود، به شکلی که هنگام ورود به فضای دانشگاه، آرامش و صلح را درآن احساس می کنید،  فضاهای شیشه ای با نور فراوان، امکانات مناسب، سلف سرویس های متعدد، استفاده بهینه از انرژی، با توجه به اینکه در زمستان فضا سرد هم است و افراد لباس های زیادی دارند، رختکن های متعددی در فضاهای باز دانشگاه وجود دارد که افراد می توانند وسایل و کیف شان را بدون هیچ حفاظ و نگرانی قرار دهند و گاهی کفش هایشان را هم درمی آورند و بدون استفاده از کفش در محیط کار راه می روند.
دو نوع هیات علمی در دانشگاه  های فنلاند وجود دارد، تعداد کمی هیئت علمی هایی هستند که روال ارتقاء را طی میکنند و تعدادی هم کار پژوهش و تحقیق را انجام میدهند و در روال ارتقا نیستند. جالب آنست که استاد تمام ها تقریبا همگی افراد با تجربه ای  هستند که در نظام سلامت، مراکز پژوهشی، دولت و یا در جاهای دیگر هستند و می توانند بدون آن که کوچکترین سابقه ای در دانشگاه داشته باشند برای موقعیت های استاد تمامی بر اساس درخواست و نیاز دانشگاه اقدام کنند. در واقع خیلی از استادهای تمام و شناخته شده دانشگاه در فنلاند، سال های متمادی در نظام سلامت و در قسمت های دیگر کار کرده اند و حاصل تجربه و علم خود را به دانشگاه می آورند و به عنوان استاد تمام در دانشگاه مشغول میشوند این تفاوت عمده ای است که با نظام ارتقا هیات علمی در کشور ما وجود دارد، که شاید برای سیاستگذاران ما قابل توجه باشد.
در روزهای بعد فرصت هایی پیش آمد که ملاقات های متعددی با رییس، معاون پژوهشی و تعدادی از اساتید دانشکده بهداشت و علوم اجتماعی در زمینه اقتصاد سلامت و سلامت جهانی و رییس دپارتمان علوم اجتماعی و سلامت انجام دهیم و با ایشان به بحث و گفتگو بپردازیم. همینطور در ضیافت شامی که معاونت پژوهشی کل دانشگاه تمپره برای ما تدارک دیده بود حضور پیدا کردیم.
فنلاند نهادی پژوهشی شبیه به موسسه ملی تحقیقات سلامت جمهوری اسلامی ایران  به اسم THL دارد که با حدود 900 نفر پژوهشگر و بودجه 60 میلیون دلار که 70% آن از طرف دولت فراهم می شود، بازوی توسعه و پژوهش و انجام امور تخقیقاتی و همین طور تحقق سلامت در همه سیاست ها در نظام سلامت فنلاند است. همچنین فرصتی پیش آمد که از cancer registry  فنلاند در هلسینکی دیدار کنیم و برنامه های آموزشی مختلف نظام سلامت فنلاند را هم از نزدیک ببینیم.
نهایتا با توجه به اراده جدی که در دو طرف وجود دارد و تفاهم نامه ای که در این سفر بین رییس دانشکده بهداشت و علوم اجتماعی فنلاند و رییس دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران امضا شد، فرصت مناسبی برای تبادل استاد و دانشجو با استفاده از منابع مالی اتحادیه اروپا ،انجام پروژه های تحقیقاتی به ویژه در زمینه علوم سلامت و صلح، تاثیر تحریم ها بر نظام سلامت و سایر مسایل مورد علاقه و نیاز طرفین وجود دارد، که امیدوار هستیم که با پیگیری های درحال انجام، نتایج بسیار خوبی برای دانشکده و دانشگاه به ارمغان آورد. فضای توسعه پایدار سلامت از همکاری های متقابل  می گذرد که خود لازمه حرکت به سوی دانشگاه های نسل سه و چهار و بین المللی سازی نظام آموزش عالی کشورمان است.
دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران به عنوان قطب علمی آموزش علوم بهداشتی کشور، حرکت نظام مند، منطقی و موثری در این مسیر آغاز کرده و امیدواریم همکاری منظم با فنلاند که طلیعه بسیار خوبی داشته است، گام  دیگری باشد برای رسیدن به این هدف مهم. در این راستا، همکاری و همدلی همه اعضای محترم هیات علمی، دانشجویان و پژوهشگران،  اساسی و ضروری است.

دکتر علی اکبری ساری، رییس دانشکده بهداشت
دکتر امیرحسین تکیان، معاون بین الملل دانشکده بهداشت