فرایند اعتباربخشی

مفهوم واژه اعتباربخشی مطابق با تعریفی که شورای اعتباربخشی آموزش عالی¹ از آن ارائه داده، عبارت است از فرایند چندمرحله­ای و دانشگاهی که مبتنی بر خود ارزیابی دانشگاه از خود و سپس ارزیابی دانشگاه از سوی تیم خبرگان (سازمان­های اعتباربخش) مطابق با استانداردهای از پیش تعیین شده است. این فرایند در وهله­ی اول به منظور پاسخگویی به عموم در قبال خدمات آموزشی ارائه شده و سپس به منظور بهبود کیفیت آموزش در دانشگاه انجام می شود. به منظور نیل به این اهداف، کیفیت برنامه های آموزشی، اعضای هیئت علمی و کارکنان مورد ارزیابی قرار می گیرند.

اعتباربخشی فرایندی ذهنی² و مبتنی بر نظرات افراد (تیم خبرگان) است که در آن وضعیت هر دانشگاه بدون توجه به وضعیت مراکز همتای آن سنجیده می­شود. این سنجش و ارزیابی یک ارزیابی بیرونی است که از سوی تیم خبرگان (سازمان­های اعتباربخش) انجام می­شود. توجه به این نکته بسیار مهم است که چنین سازمان­های اعتبار بخشی³ باید مورد تایید مراجع ذیصلاح⁴ در هر کشور و یا در سطح جهانی قرار بگیرند.

همانطور که در فرایند اعتباربخشی در شکل زیر نشان داده شده است این فرایند، با تکمیل و ارسال فرم تقاضای انجام فرایند اعتباربخشی شروع شده و در صورت موافقت سازمان اعتباربخش فرایند ارزیابی رسما آغاز می­شود. سازمان اعتباربخش در این مرحله، اطلاعات و مستندات مورد نیاز را به دانشگاه اعلام نموده و دانشگاه موظف است همزمان با تکمیل فرم تقاضا، اطلاعات مورد نیاز را تهیه و به سازمان ارسال نماید. اطلاعات مورد نیاز سازمان­های اعتباربخش مشابه بوده و تنها در 10 یا 20 درصد از موسسه­ای به موسسه­ی دیگر متفاوت است. این اطلاعات در 5 دسته موضوعی شامل آموزش، پژوهش، دانشجویی، توسعه سازمان و نیروی انسانی و بین الملل طبقه بندی می­شوند. فعالیت تکمیل و ارسال اطلاعات و فرم تقاضای اعتباربخشی در واقع فعالیتی است که پیش از انجام ارزیابی اصلی انجام می­شود. ارزیابی اصلی در اعتباربخشی با خود ارزیابی دانشگاه از سوی خودش شروع می شود. برای این منظور دانشگاه می تواند از الگوها و فرم های ارزیابی خود استفاده نماید و یا از الگوها و فرم های پیشنهادی سازمان اعتباربخش بهره مند شود. سپس ارسال مستندات خودارزیابی دانشگاه به سازمان اعتباربخش آغاز می شود. سازمان اعتباربخش مستندات و مدارک خودارزیابی را در تیم کارشناسی خود بررسی نموده و برای تایید صحت محتوای آن مطابق با برنامه زمانبندی از پیش تعیین شده و توافق شده با دانشگاه از دانشگاه بازدید کرده و با کارکنان، دانشجویان، مدیران و اعضای هیئت علمی مصاحبه می نماید. در نهایت با ارائه گزارشی از نتایج خودارزیابی و مشاهدات تیم ارزیابان تصمیم اعطای امتیاز اعتباربخشی به دانشگاه اخذ شده و رسما به دانشگاه ابلاغ می گردد. در فاصله میان بازدید از دانشگاه تا اعلام نتیجه اعتباربخشی، فرصتی وجود دارد تا دانشگاه بر روی رهنمودهای ارتقا، نقاط ضعف و کاستی هایی که از سوی سازمان اعتباربخش اعلام شده هر چه بیشتر توجه نماید، آن ها را برطرف نموده و مجددا آمادگی خود را جهت بازدید مجدد ارزیابان اعلام نماید. این مراحل در شکل زیر نشان داده شده است.

توجه به این نکته ضروری است که اعتباربخشی فرایندی مداوم بوده و تمامی ابعاد دانشگاه را در برمی گیرد.

بدین ترتیب به منظور جلب مشارکت، همکاری و وظیفه­مند نمودن هر یک از واحدهای موضوع ارزیابی در فرایندهای ارزیابی (آموزش، پژوهش، دانشجویی، توسعه­ی سازمان و نیروی انسانی، و بین الملل)، نیاز به تعریف و تدوین پروتکل اجرای فرایند اعتباربخشی است.