.png)
پژوهشگران ایرانی پراستناد یک درصد برتر دنیا
مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام
(ISC)
انتشار در رسانه های بین المللی و نمایه شدن در پایگاههای بین المللی، از راه های رسیدن به مرجعیت علمی در سطح جهان است. از مهمترین نمودهای مرجعیت علمی، در ارجاعات جهانی به آثار علمی در سه بخش تبلور می یابد:
الف. جایگاه جهانی دانشگاهها و موسسه های پژوهشی ایران
ب. شمار استنادها
پ. پژوهشگران پراستناد.
یکی از مهمترین پایگاههای استنادی در سطح جهان پایگاه وب آو ساینس است. موسسه Clarivate Analytics از طریق دریافت هزینه، دسترسی به پایگاه های متعددی از جمله وب آو ساینس را فراهم می کند که داده های پژوهشی از قبیل مراجع، و استنادهای نشریات معتبر، مجموعه مقالات کنفرانس ها و سایر اسناد را در بر دارد. پوشش این پایگاه از سال 1900 تاکنون است که شامل بیش از 87 میلیون رکورد در مجموعه هسته و بیش از 200 میلیون رکورد در کل پلتفرم می شود. کشورها، موسسات و افراد بسیاری هزینه اشتراک این پایگاه ها را پرداخت می کنند و در قبال آن از خدمات این پایگاه استفاده می نمایند. پایگاه شاخصهای اساسی علم (ESI) نیز متعلق به شرکت کلاریویت آنالیتیکس است که فهرست پژوهشگران پراستناد را در بازه زمانی 10 ساله به صورت دو ماهنامه منتشر می نماید. پژوهشگران در هر رشته بر حسب تعداد استنادهایی که در پایگاه وب آو ساینس دریافت کرده اند مرتب سازی و سپس پژوهشگران یک درصد برتر بر اساس حدود آستانه استنادی ESI به عنوان پژوهشگران علمی در نظر گرفته می شوند. بنابراین معیار انتخاب پژوهشگران در این فهرست، تعداد استنادهای صورت گرفته به تولیدات علمی آنها است. بر همین اساس پژوهشگرانی که توانسته اند بر اساس فعالیت پژوهشی و تحقیقاتی خود در ده سال اخیر به بالاترین سطح اعتبار بین المللی دست یابند در دسته پژوهشگران پر استناد یک درصد جهان قرار می گیرند.
یکی از مهمترین ماموریت های موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری و معرفی پژوهشگران پراستناد برتر است. زیرا پژوهشگران پراستناد برتر علمی مهمترین عامل رشد و توسعه نظام های علمی هستند. پایگاه شاخص های اساسی علم فهرست پژوهشگران پر استناد یک درصد جهان را فراهم آورده است، اما هیچ اطلاعاتی به جز نام خانوادگی و شکل اختصاری نام کوچک پژوهشگر ارائه نمی کند. به عنوان مثال، حمیدرضا احمدی به صورت Ahmadi, HR ثبت می شود. وجود اسامی پرتکرار و رایج ( که یک نام می تواند به چندین نفر اطلاق گردد)، املاهای مختلف نگارشی نام افراد، تنوع وابستگیهای سازمانی پژوهشگران در بازه زمانی نسبتا طولانی 10 ساله، تنوع حوزه های پژوهشی و عدم استفاده برخی پژوهشگران از کد شناسایی پژوهشگر از جمله عواملی هستند که شناسایی دقیق همه مدارک منتسب به هر پژوهشگر را با چالش مواجه می کنند. بررسی دستی و انسانی این مدارک اغلب منجر به شناسایی افرادی می شود که با نام یکسان بازنمایی می شوند اما به صورت تفکیکی و برحسب حد آستانه استنادی واجد شرایط قرارگرفتن در این فهرست نیستند. این مسائل در پایگاه شاخصهای اساسی علم به دلیل هزینه بالای پردازش اطلاعات نادیده گرفته شده است. به علاوه، داده های سامانه ESI در بازه های دو ماهه بروزرسانی می شود و به همین طریق، حدود آستانه استنادی نیز متغیر و شناور است.
بنابراین موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC) ناگزیر است که بر روی هر نام شناسایی شده در ESI پردازشهای مختلفی را جهت ابهام زدایی و یکدست سازی این فهرست انجام دهد. از این رو، شناسایی پژوهشگران پر استناد یک در صد فرایندی پیچیده و زمان بر است. به این منظور، ابتدا نام های پژوهشگران ایرانی که احتمال یک در صد شدن آنها زیاد است به همراه اطلاعات وابستگی سازمانی آنها و مجموع استنادهای دریافتی هر کدام ( از طریق ادغام و اشتراک نام های پژوهشگران پر استناد یک در صد جهان در ESI و پژوهشگران ایرانی نمایه شده در WoS و InCites در طول بازه زمانی ده ساله) شناسایی و استخراج می شود.
سپس با یافتن سوابق تحصیلی و آموزشی پژوهشگر و نام دانشگاه مورد نظر، مدارک پژوهشگر مورد نظر در WoS (با انتخاب بازه زمانی ده ساله و نوع مدرک مقاله و مروری) بازیابی می شود. با تحلیل و پردازش هایی که انجام می گیرد در صورتیکه پژوهشگر مورد نظر در حداقل یک حوزه موضوعی دارای مجموع استنادات بیشتر از حد آستانه (ESI Threshold) باشد، پژوهشگر یک درصد در آن حوزه موضوعی شناخته می شود.
در سال 1402، 938 پژوهشگر با وابستگی سازمانی جمهوری اسلامی ایران شناسایی شده اند که نسبت به سال 1402، حدود 12 درصد رشد داشته است. بر اساس حوزه های کلان پژوهشی فراوانی پژوهشگران در حوزه های پزشکی و سلامت 33 درصد، چند رشته ای 23 درصد، مهندسی 20.5 درصد، علوم پایه 12 درصد، کشاورزی و محیط زیست 10 درصد و علوم انسانی و اجتماعی 1.7 درصد است. همان طور که در نمودار 1 قابل مشاهده است، طی یک دهه گذشته آمار پژوهشگران پراستناد یک درصد برتر کشور روندی رو به رشد داشته است.
سهم نهادهای علم و فناوری کشور از پژوهشگران پراستناد یک درصد برتر جهان جدول یک، وضعیت کلی پژوهشگران پراستناد ایرانی را به نمایش می گذارد. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، بیش از 40 درصد و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، بیش از 48 درصد از سهم پژوهشگران پراستناد ایرانی را به خود اختصاص داده است. اطلاعات کامل مربوط به وابستگی سازمانی کلان سایر پژوهشگران پراستناد در جدول 1 نشان داده شده است.
جدول 2، سهم هر دانشگاه از تعداد پژوهشگران پر استناد شناسایی شده با وابستگی ایران را نشان می دهد. بر اساس این جدول، دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه صنعتی امیرکبیر از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه و دانشگاه علوم پزشکی تبریز از وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی دارای بیشترین تعداد پژوهشگر یک درصد هستند. حائز اهمیت است که برخی از پژوهشگران دارای حداقل دو وابستگی سازمانی بوده اند، که جدول زیر تنها براساس وابستگی اصلی است.
